In gesprek met Tom van Otterloo, de lokale bakker en duurzame ondernemer van Arnhem. Bakkerij Tom van Otterloo is een van de eerste deelnemende bedrijven die zich aansloot bij de Arnhems Hert gemeenschap. Een logische stap vertelt Tom, sterker nog. Hij vindt dat de wereld er zo uit zou moeten zien: duurzamer leven en duurzaam ondernemen.
Ik heb ondernemers binnen de Arnhems Hert gemeenschap gesproken en een aantal daarvan vertelde geïnspireerd te zijn door jouw verhaal. Waarom fungeer jij als een inspirator denk je? ‘Nou, ik denk dat we al een tijd bezig zijn met het op de kaart zetten van ‘duurzaam ondernemen’. Daar zijn we een jaar of 15 geleden heel bewust mee begonnen en dat doe je stapje voor stapje. Ik geef ter inspiratie aan anderen vooral mee dat we er niet te lang over moeten praten, we lopen al achter namelijk. We moeten eens gaan kijken naar de economie, het klimaat, e.d. We hebben een achterstand in te halen, dus laten we asjeblieft gaan beginnen! Dat is heel eenvoudig en doe je gewoon door het te doen, stapje voor stapje en dan kom je vanzelf allerlei dingen tegen waar je nooit over nadacht. Je zult zien dat het je perspectief, hoe je tegen die dingen aankijkt, zal veranderen.’
Stel, een ondernemer of een bedrijf wil duurzamer worden. Wat zou dan een eerste stap kunnen zijn? ‘Duurzamer worden kan al met afvalscheiding, energieopwekking en ledlampen, maar ook door na te denken over zaken die je nodig hebt voor je bedrijf. Je zou ook eerst kunnen kiezen voor een voor een lokale munt (Arnhems Hert) en zo bijdragen aan de groei van de duurzame en lokale economie. Er zijn meer steden in Nederland met een lokale munt. Dus je hoeft niet per se een Arnhems bedrijf te zijn.’
“Kleine stapjes zijn meters, meters zijn kilometers en dan kom je op de snelweg. Als nou veel mensen samenkomen op die ene weg, dan kan het ineens heel snel gaan. Dat is het doel!”
Bakkerij Tom van Otterloo is direct aangesloten bij Arnhems Hert toen het initiatief is gestart. Wat was jullie eerste inkoop of betaling met de lokale munt? ‘Wij wilden koffie gaan schenken in ons bakkerscafé in de Steenstraat, maar dan wel koffie van een koffieboer die nadenkt over alles wat vóór zijn traject ligt. Waar komt de koffie vandaan, hoe worden de werknemers behandelend. Krijgen die een faire prijs, zijn de arbeidsomstandigheden goed en zijn er kinderen aan het werk? Al dat soort vragen moet die koffieboer gesteld hebben, voordat hij of zij begint met de verkoop van de koffieproductie. Daarna kan de koffieboer een volgende stap zetten en nadenken over de verpakking of over de koffie cups: kan dat duurzaam gemaakt worden? Al die kleine stapjes dragen al bij aan een duurzamere wereld. Wij schenken nu pure en eerlijke koffie van Koffiebranderij Peeze in ons bakkerscafé en in andere winkels. De inkoop daarvan betalen we met circulair geld.’
Nog even terug naar het zetten van stappen naar duurzamer ondernemen. Hoe zijn jullie daarmee gestart? ‘Bij alle stapjes die wij zeten, stellen we vragen: is het duurzaam, kan het duurzaam of kan het misschien nóg duurzamer? Bijvoorbeeld bij het kiezen van grondstoffen. Dat moet voor ons het liefst biologisch zijn, dat is het meest duurzaam en ook het meest lekkere. Alleen is biologisch niet altijd haalbaar. Dan ga je kijken naar een alternatief. We vragen aan de lokale boer of hij misschien niet biologisch kan gaan boeren? Die boer gaat erover nadenken. Op die manier bewerkstellig je dat de maatschappij heel langzaam een lokale en duurzame transitie gaat maken. Dat begint in je hoofd, eerst nadenken en dat stukje zie ik ook als mijn taak als inspirator.’
“Bij alle stapjes die wij zetten, stellen we vragen: is het duurzaam, kan het duurzaam of kan het misschien nóg duurzamer?”
Om het duurzamer denkproces van ondernemers een beetje op weg te helpen. Heb je meer voorbeelden van duurzamer gaan ondernemen? ‘Jazeker, ik heb genoeg voorbeelden. Wij hebben een nieuwe bestelbus nodig voor het bezorgen van brood. Die had ik eigenlijk al 3 jaar geleden al nodig. Ik ben toen langs dealers gegaan met de vraag of zij een elektrische bus hebben die aan een aantal voorwaarden voldoen. Overal was het antwoord “Nee, die hebben we niet.” Nou, dan kunnen we twee dingen doen.
- Een dieselbus aanschaffen. Dat is iets schoner voor het milieu.
- Of we wachten met de aankoop.
We hebben gewacht, tot nu. De bus is echt slecht aan het worden, dus we moeten uiteindelijk iets gaan doen. Een elektrische bus die aan onze voorwaarden voldoet, is er nog niet. Ik heb heel bewust over alle mogelijkheden nagedacht. Het is alleen niet haalbaar. We hebben nu besloten om tóch een dieselbus te kopen voor de komende 5 jaar. Dan hopen we dat we tegen die tijd wel een elektrische bus kunnen aanschaffen.
We bezorgen brood, ook in de binnenstad van Arnhem. Met een dieselbus mag je alleen op bepaalde tijden de binnenstad in. Je moet dan vaak lang wachten omdat het druk is, met zo’n dieselbus vervuil je het milieu. Toen kwamen we op het pad van de Groene Rijders, zij bezorgen met een elektrische fiets in Arnhem en omstreken. Inmiddels zijn we 3,5 jaar verder en nog altijd heel blij met de Groene Rijders!’
“Probeer nou eens iets verder vooruit te denken dan 3 of 4 jaar. Denk zelfs 20 jaar vooruit!”
Je bent dus eigenlijk al je in- en aankopen aan het overwegen, dat doen veel mensen en ondernemers al. Het enige verschil is duurzaam durven denken: omdenken. ‘Ja, precies. Veel mensen vinden duurzaam vaak ook duurder. En daar ligt bij veel ondernemers de valkuil. Wat vind jij duur? Zijn dat die euro’s? Of is duur ook alles wat jij daarvoor bereikt hebt, op iets? Je moet namelijk denken aan de lange termijn. Dan is het goedkoper en bespaar je geld. Later verdien je geld wel terug. Tegen al die ondernemers zou ik willen zeggen: “Probeer nou eens iets verder vooruit te denken dan 3 of 4 jaar. Denk zelfs 20 jaar vooruit!”’
Hadden jullie een 20-jaren plan? ‘Toen wij die bewustwording kregen hebben we een plan gemaakt waar we over 15 jaar willen staan. Wij wilden terug naar de basis: eerlijk brood, pure grondstoffen, biologisch en lokaal. Dat hebben we gerealiseerd. We dachten ook na over wie we als klant willen. Willen we iedereen wel als klant? We willen het liefst klanten die bewust zijn en écht kiezen voor duurzaam en lekker brood, dan iemand die ook brood bij de supermarkt koopt. Ik wil klein blijven als bakker en niet groeien of brood leveren aan een supermarkt. Dan gaan mijn waarden over boord.
Wat ik heb geleerd, is het niet meer denken in geld, maar in waarden. Alles heeft een waarde. Soms is dat geld, maar heel vaak is dat juist niet geld. De waarde is, hoe ga jij met mij om? Vind je het gezellig hier? En vindt hij het fijn om bij mij te werken? Dat zijn waarden die er toe doen. En die euro’s? Dat is hol. Ik hoop dat ik door deze woorden meer mensen aanzet tot nadenken. Over hoe iets voelt en hoe je met elkaar omgaat.’
Tom van Otterloo ziet de Biologische slagerij De Groene Weg graag deelnemer worden van Arnhems Hert.
In het Spijkerkwartier is veel bedrijvigheid. Werk jij samen met de aangesloten bedrijven, bij Arnhems Hert, uit de wijk? ‘Op dit moment heb ik een handjevol consumenten die bij mij boodschappen doet. Zakelijk kopen we boodschappen in bij bio-supermarkt Odin. En het ICT-bedrijf Diabolo koopt bij mij brood in voor de lunch op hun kantoor. Ik probeer het verhaal van duurzaam ondernemen ook te delen met andere bedrijven uit de wijk, maar dan krijg ik vaak te horen dat ze het gedoe vinden. “Dan moet ik een andere knop op de kassa instellen, etc.”
Ik ben geen professor ofzo. Ik ben een bakker, een sociaal maatschappelijk betrokken ondernemer, maar ook een realist. Dus ik ga niet in fantasieën zitten, ik zie ook wat wel en niet kan. Ik heb het vaker gezegd tegen ondernemers: we moeten het gewoon gaan doen, en dan zien we het wel. Al doende ervaar je dat je ergens nog niet over had nagedacht, en dan denk je erover na. Mensen zijn zo inventief, er komt altijd wel een oplossing. Ook voor ondernemers die nu zeggen: “Wat een gedoe”, maar het is juist een mooie en duurzame investering.’
“Mensen zijn zo inventief, er komt altijd wel een oplossing. Ook voor ondernemers die nu zeggen: “Wat een gedoe”, maar het is juist een mooie en duurzame investering.”
Was het eenvoudig voor jou om een 2e betaalstroom (Arnhems Hert) toe te voegen aan het kassasysteem en aan de boekhouding? ‘Het in het begin even een dingetje. Je moet het organiseren. Dat is een eenmalig iets, net als de boekhouding. Dat moet je even inrichten en daarna is het alleen maar inkloppen. De circulaire betaling gebeurt vervolgens door het mobiel scannen van een barcode, op de iPad. De organisatie van het kassasysteem is een korte termijn dingetje. Focus je op de lange termijn en kijk wat je ermee verdient. Je verdient er een betere aarde mee, een betere mensheid en een duurzame(re) onderneming.’
Kunnen de ondernemers die zich nu aanmelden nieuwe kansen verwachten. Zal er een wereld voor ze opengaan? ‘Ik verwacht dat er veel zaken op hun pad terecht komen waarvan je misschien denkt: “Hè, daar heb ik nooit van gehoord. Wat interessant, dat past bijvoorbeeld bij de biologische slager.” Dan gaat de vraag rondcirculeren binnen het handelsnetwerk. Het schiet mij nu te binnen, maar ik heb eigenlijk nog nooit aan mijn buurman (Slagerij De Groene Weg) gevraagd hoe duurzaam zijn verpakking is. Dat is bruin kraftpapier, maar kan vast duurzamer. Zou het al recyclebaar zijn? Misschien wel, maar hoe is het papier gemaakt? Zo’n vraag zou een duwtje in de richting van Arnhems Hert of United Economy kunnen zijn. Waarom zou mijn buurman zich dus niet aansluiten? Dan vindt hij wellicht leveranciers, binnen het handelsnetwerk, die duurzaam papier kunnen leveren tegen een eerlijke prijs.’
“Die rogge van de grote molens bakt prima hoor, maar het verhaal mist: dat die rogge lokaal wordt verbouwd en wij een lokale ondernemer ondersteunen.”
Wat is er zo mooi aan samen duurzaam en lokaal ondernemen, met circulair geld als het lokale betaalmiddel? ‘Het is een eeuwenoud verhaal, het ondernemen moet eerlijk gebeuren. Niet zoals supermarkten dat doen, die zeggen tegen de leverancier: “Luister eens, ik wil de goedkoopste rijst en je ziet maar dat het voor elkaar komt.” Nee, ik wil dat die boer volgend jaar weer met mij zaken wil doen en opnieuw tarwe, spelt of rogge gaat verbouwen. Dat kan alleen als ik die boer op een goede manier aan mij verbindt. Dat doe ik door prettig en eerlijk met elkaar om te gaan, maar ook een goede betaling te geven zodat hij zijn boterham verdient. Ik betaal liever 90ct voor een kilo rogge, dan bij de grote molens waar het 20ct is, maar dan heb ik geen lokale rogge en geen verhaal. Dan heb ik het – weet ik veel waar vandaan – rogge. Die rogge bakt prima hoor, maar het verhaal mist: dat die rogge lokaal wordt verbouwd en wij een lokale ondernemer ondersteunen.
Wij verkopen eerlijk brood aan onze klanten met een verhaal. Evenals andere spullen in deze winkel (Steenstraat) ook een verhaal hebben. Zoals deze deuren en de kozijnen, dat komt van een kunstenaar uit de wijk. Hij heeft dit voor mij verzameld en ontworpen. Die keukenkastjes ook, die waren van een oma uit de wijk en deze kinderstoel, daar heb ik nog ingezeten. Mijn kinderen hebben daar ook ingezeten, dat was dus ooit een duurzame investering!
Alleen die kast is niet van lokale deurtjes, maar dat komt wel van een lokale ondernemer die dit soort dingen bouwt. Overal proberen we wel iets lokaal in terug te laten komen. Niet alles hoor. De olijfolie bijvoorbeeld, daar is niets lokaal aan. Dat komt uit Sicilië. Het gaat dus om het kunnen vertellen van een verhaal. Dan bind je mensen aan je onderneming. Het straalt warmte en eerlijkheid uit.’
Heb je nog laatste woorden voor ondernemend Arnhem en Arnhemmers? ‘Ja, eigenlijk wel. Naast die bewustzijn moeten we als Arnhemmers stappen gaan zetten. Dat is belangrijk voor de Arnhemse lokale munt. Die circuleert nu een klein beetje en kan in de toekomst heel veel moois gaan bieden. Dat houdt in dat de deelnemers die er al zijn, bijvoorbeeld ook hun medewerkers gaan meenemen in het verhaal. Ga het verhaal vertellen! We kunnen acties eraan hangen en dan volgen er ook deelnemende consumenten. Niet om overal korting aan te hangen, we steunen hiermee het goede doel. Ik heb ooit geroepen, toen de Bakkerij in de Steenstraat werd geopend, dat ik zou het mooi zou vinden om de Steenstraat de duurzaamste straat van Arnhem te kunnen noemen. Ja, dat is een stip: die moet je zetten. De weg is lang, maar we zijn gewoon al onderweg. Met al die diversiteit in de straat en in andere Arnhemse wijken, is dit toch een hele mooie uitdaging?!’
Wil jij ook duurzaam gaan ondernemen? Lees meer over Arnhems Hert en hoe jij je als ondernemer/ bedrijf of particulier (consument) kunt aanmelden.